DOÇ. DR. OYA GÜNGÖRMÜŞ ÖZKARDEŞ
BOŞANMAK KADAR, SÜREKLİ KAVGA ETMEK DE ÇOCUĞU OLUMSUZ ETKİLER
Araştırmalar boşanmaların çocuk üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğini söylüyor. Ancak her boşanma durumunu kendi özelinde değerlendirmek daha doğru olur. Örneklemek gerekirse, boşanmak kadar sürekli kavgaların yaşandığı gergin bir ortamın da çocuk üzerinde olumsuz etkileri olabilir ve böylesi durumlarda anne babanın yollarını ayırmaya karar vermesi çocuk için de daha iyi olabilir.

Boşanma süreci bir sürü değişikliği de beraberinde getirir. İki ayrı ev, değişen yaşama ortamı, bu değişikliğe bağlı olarak okul vb. değiştirme gibi. Dolayısıyla bu süreç ailenin bütün bireyleri için sancılı ve zor bir dönemdir. Boşanma durumu çocuğa açıklanmadan önce eşlerin bu konuda kafalarının net olması gereklidir. Bir başka deyişle eşlerin kafasında “Acaba yeniden birlikte olabilir miyiz?” türünden sorular varsa, çocuğa açıklama yapmak doğru olmaz. Boşanma kararını açıklarken bazı noktalara dikkat etmek gerekir. Şöyle ki;
• Mümkünse anne baba birlikteyken bu açıklamayı yapmalıdır.
• Birbirlerini suçlayıcı, aşağılayıcı tutum içine girmeden artık birlikteyken mutlu olmadıkları çocuğun yaşına uygun bir dille anlatılmalıdır.
• Bu kararda çocuğun bir payı olmadığı vurgulanmalıdır. Çünkü çocuklar bu ayrılmanın kendi suçları olduğunu, çalışmadıkları ya da yaramaz oldukları için anne-babasının ayrıldığını düşünebilirler.
• Ayrı ayrı yaşasalar da onu çok sevdiklerini ve her zaman onun annesi ya da babası olarak kalacaklarını belirtmelidirler.
• Boşanmanın ardından nasıl bir düzenleme olacağını açıklamakta yarar vardır. “Her ikimizin evinde de bir odan olacak”, “İstediğin zaman anneni/babanı arayabileceksin, görebileceksin” vb. gibi.
• Bu açıklamaya çocuğun vereceği ağlama, bağırma vb. tepkiler yargılanmadan kabul edilmeli. Çocuğun bunu kabullenebilmesinin bir süreç olduğunun bilincinde olunmalı.

ÇOK İYİ ARKADAŞ OLUP, ÇOCUĞU UMUTLANDIRMAYIN
Boşanma sonrasında anne baba aralarındaki sınırları koruma konusunda dikkatli olmalı. Boşanmanın ardından sürekli çok iyi iki arkadaş gibi davranmak, birlikte sıkça zaman geçirmek çocuğun kafasının karışmasına ve anne babanın yeniden bir araya gelebileceği umudunu canlı tutmasına, dolayısıyla da sürece alışmakta zorlanmasına yol açabilir.

Daha önce de değindiğim gibi boşanmadan her çocuğun nasıl etkilenebileceği pek çok başka faktöre bağlı olarak değişebilir. Bu faktörler:
• Boşanma sırasında çocuğun yaşı,
• Boşanma öncesinde ana-babası ile kurduğu ilişkinin kalitesi,
• Boşanmanın öncesinde ve sonrasında evdeki atmosferin nasıl olduğu,
• Boşanma sonrasında hayatında olan değişikliklerin miktarı ve ne yönde değişiklik olduğu,
• Evdeki destek sistemlerin varlığı, (Anne ya da babanın yerini alabilecek modeller teyze, hala, dayı amca vb.)

Boşanma zaten kendi başına çocuğu yaralayıcı bir süreçtir. Bu nedenle anne ve babanın birbirlerini suçlar tutumları ya da çocuğa bir şekilde bu süreçte sorumluluk sahibi olduğunu hissettirmeleri doğru değildir. Her çocuğun bundan nasıl ve ne şekilde etkileneceği pek çok faktöre bağlı olarak değişebilmekle birlikte çocuk güvensizlik, içine kapanma, kendini değersiz hissetme, karşı cinsle sağlıklı ilişkiler kuramama gibi bir dizi duygusal sorun yaşayabilir.

Av. Ayça Özdoğan
“EŞLER TALEPLERİNİ ÇOCUK ARACILIĞI İLE İLETİYOR”
Boşanma psikolojik, sosyal ve hukuki sonuçları olan bir süreçtir. Bu süreç her bireyde farklı bir seyir izlemekte ve özellikle çocuklar üzerinde olumsuz etkiler bırakabilmektedir. Boşanma sürecinin olumsuz etkilerini, yetişkin bireyler olarak anne ve babalar zaman içerisinde atlatabilmekte, ancak bu dönem çocuklar üzerinde onarılması güç yaralar bırakabilmektedir.  Ne yazık ki, çoğu zaman çocuğun bu derecede olumsuz etkilenmesine anne ve babaların da yanlış davranışları neden olmaktadır.

Yapılan araştırmalar boşanma sonucu ailenin parçalanmasının çocukları, ailelerin ölüm nedeni ile parçalanmasından daha çok etkilediğini ortaya koymaktadır. Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri çocuğun yaşına, boşanma nedenine ve boşanma sürecinin yaşanma şekline, çocuğun anne ve baba ile olan ilişkisine göre değişiklik göstermektedir. Ancak bu süreçte çocukta huysuzluk, tedirginlik, bağımlılık, saldırganlık ve hırçınlık en sık görülen davranışlardır.

Çocuk açısından böylesine zor bir dönemde ise anne ve babaların yanlış davranışları karşısında çocuk daha çok etkilenmektedir. Avukat olarak boşanma davalarında en çok gözlemlediğimiz yanlış davranış modelleri arasında çocuğu diğer eşe karşı koz olarak kullanmak gelmektedir. Hemen hemen çoğu boşanma davasında bir eş diğerini çocuğunu elinden almakla, diğer eş ise çocuğu göstermemekle tehdit etmektedir. Yine yapılan yanlışlardan biri; diğer eş ile haberleşmede çocuğu kullanmak, eşlerin taleplerini çocuk aracılığı ile diğerine iletmesidir.

Anne-baba olarak yapılan hatalardan biri de çocuğa boşanma kararında veya boşanma sonrasında taşıyabileceğinden daha fazla yük yüklemektir. Örneğin boşanma kararını vermeden önce çocuğa “Boşanayım mı?” diye sormak ya da yalnız kalan bir annenin boşanma sonrasında henüz çok küçük yaştaki erkek çocuğuna “evin erkeği artık sensin” demesi çocuğa taşıyabileceğinden daha fazla sorumluluk vermektir.

BUNLARI KESİNLİKLE YAPMAYIN!
- Eşinizi ve kendinizi düşman iki taraf olarak gösterip, çocuktan bir seçim yapmasını istemeyin veya eşinizi kötülemeyin.
- Boşanma nedeni olarak çocuğun kendisini sorumlu tutacağı ya da bu durumda payı olduğunu düşündürecek cümleler kurmayın.
- Eşinizden intikam almak için çocuğu ondan soğutacak cümleler kurmaktan kesinlikle kaçının. “Baban seni görmeye gelmiyor”, “Seni sevseydi gelirdi” gibi...
- Bu süreçte hayatınızda köklü değişiklikler yapmayı erteleyin. Taşınmak, evlenmek vb.
- Eşinizin çocuğunuz görmesine engel olmayın. Unutmayın, siz boşanmış olabilirsiniz ama çocuk her iki ebeveyne de ihtiyaç duyar.
- Başkalarıyla ya da eşinizle boşanma hakkında konuşurken onun bunlara tanık olmasına izin vermeyin.
- Bunalımlarınızı, öfkenizi ya da üzüntünüzü ona belli etmeyin. Çünkü çocuklar bir şeylerin yolunda gitmediğini sizin tepkilerinizden çıkarırlar.
- Alınacak kararlar için çocuğunuzun da fikrini sorun, ama onu karar verme sorumluluğu altında ezmeyin.
- Boşanmış ailelerin önemli bir çoğunluğu, çocuk etkilenmesin diye tavizler verme yoluna giderler; daha fazla TV izlemesine, daha çok abur cubur yemesine göz yumarlar. Hatta çocuğu mutlu ettiği için çoğu zaman bu gibi ödüllendirmeler abartılır. Ancak uzmanlar çocuğa karşı verilen bu tavizlerin onun acısını dindirmekten çok zararlı alışkanlıklar kazanmasına neden olduğunu belirtiyorlar.
- Eşlerden biri bir diğerinin yasakladığı şeyi sırf daha çok sevilmek adına, serbest bırakmamalıdır. Bu çelişki çocuğun duygusal dünyasında çatışmalar yaratabilir ya da çocuk bir süre sonra bu çelişkileri kullanmaya başlayabilir.
- Çocuğunuzu mahkeme, eşya dağılımı, nafaka gibi konuların içine sokmayın.