İLK 1 YIL BEBEK BESLENMESİNDE BUNLARA DİKKAT!

Ülkemizde 5 yaş altındaki her 2 çocuktan 1’inde demir eksikliği var.  Demir eksikliğinin en sık görüldüğü yaş grubu ise, 6 ay ile 36 ay arası… Genel nüfusumuzun yüzde 17’si raşitik, yine nüfusumuzun yüzde 50’ye yakını obez; buna rağmen vitamin ve mineral eksikliklerimiz ileri safhalarda…

Demek oluyor ki biz sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenmenin ne demek olduğunu bilmiyoruz ve çocuklarımıza da uygulayıp öğretemiyoruz. Üstelik bu durum ekonomik yetersizliklerden ziyade, bilgi eksikliği ya da yanlış-çarpık bilgilere sahip olmak nedeniyle gerçekleşiyor.

Malum, hayatın ilk 3 yılı çok önemli! Her anlamda temeller atılıyor. Hele ilk 1 yıl! Bütün organların yapı taşları oluşuyor.  İç organların yapılanması ilk 6 ay civarında gerçekleşiyor. Beyin gelişiminin ise yüzde 90’ı ilk 3 yılda tamamlanıyor. Ve zihinsel gelişimle ilgili olarak beslenme açısından 3 yıldan sonra ekstra bir şey yapmak mümkün olmuyor. Sonuçta da, özellikle büyümenin çok hızlı olduğu 0-3 yaş bebeklik ve çocukluk döneminde bebek beslenmesinin çocuğun fiziksel ve zihinsel gelişimi açısından hayati öneme sahip.

Demir meselesi çok önemli! Neden derseniz, demir kandaki oksijeni beyine taşıyan element… Vücutta yeterli demir olmadığında oksijen az taşınıyor, dolayısıyla beyinde zeka geriliklerine neden olabiliyor.

Her bebek genetik olarak belli bir performans ile dünyaya geliyor. Ama genetik performansının en üst düzeyine ulaşabilmesi için de bebeklik ve sonra da çocukluk çağında yeterli ve dengeli beslenmesi gerekiyor. Anne sütü genetik performansın gerçekleşmesi için gereken skoru 10’a kadar çıkartıyor örneğin! Bebeğin organları sağlıklı yapılanıyor, bağışıklık sistemi güçleniyor, ciddi hastalıklara yakalanma ve obezite riski önemli ölçüde düşüyor.

ANNE SÜTÜ ALTIN ANAHTAR!
Her zaman söylediğimiz gibi anne sütü altın bir anahtar! Hazmı kolay, enfeksiyonlara karşı bebeği koruyor, bebeğin ihtiyacına göre içeriği değişiyor, mucize bir canlı sıvı… Çocuk doğduğu andan itibaren 6. ayın sonuna kadar sadece anne sütü ile beslemek gerekiyor.  Bir de her gün 400 ünite D vitamini takviyesi yapmak! 1 yaşına kadar her gün 400 ünite demir takviyesi yeterli. Ancak bebeğiniz prematüre ise, 2. aydan sonra bu takviyeye 200 ünite olarak başlanıyor. Tabii, bu takviyeleri bebeğinizin özel ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak çocuk doktorunuz size zaten söyleyecektir. Sağlık ocaklarında bile bebeğinizin “sağlıklı bebek kontrolleri”ni ve aşılarını yaptırabilirsiniz.

Süt çocuklarında en önemli demir eksikliği nedenleri, takip edilmeyen erken doğumlar, inek sütü verilmesi, daha sonra da ek gıdaların hazırlanmasında demirden zengin gıdalar yerine pirinç unu, bisküvi, ekmek kullanılması. Demir, uygun olmayan gıdalarla verilirse onların içindeki demiri bağlıyor ve vücuda alınan demir işe yaramaz hale geliyor.  Erken inek sütü alımı da içerisinde yeterli demir olmayışından dolayı demir eksikliğine yol açabiliyor. 

İLK 6 AY…
Anneler ilk 6 ay bebeklerini sadece anne sütü ile beslemek konusunda çok istekliler aslında. Yüzde 90 oranında anne kararlılıkla bu sürece başlanıyor. Fakat ilk 6 ay boyunca sadece (su bile vermeksizin) anne sütü kullanımı ülkemizde yüzde 10 ila 30’larda… Kültürümüzden gelen alışkanlıklar ya da yalan yanlış bilgilerle ilk 6 ayda bile anne sütünün yanında ille bir şeyler veriliyor bebeğe… Meyve suyu, çorba, pirinç unu ile hazırlanan mamalar vb… Aklınıza ne gelirse…

Ama Türkiye geneline baktığımızda ilk 6 ay genellikle bebekler sadece anne sütü ile besleniyorlar. Bebek beslenmesi deyince annelerin en çok zorlandıkları, en çok kafaların karıştığı dönem bebeğin ikinci 6 ayı. Uzmanlar bile bu konuda görüş birliğine sahip değiller…

İKİNCİ 6 AY…
Prof. Dr. Hilal Mocan’a göre, ikinci 6 ayda ek gıdaları bebeğe yavaş yavaş tattırmak ve anne sütüne de devam etmek gerekiyor. Eğer anne sütü yoksa ya da yeterli değil ise inek sütü yerine ayına uygun olarak seçilecek olan formül mamaların tercih edilmesi gerektiğini söylüyor  Dr. Mocan. Çünkü, 1 yaşından önce verilen inek sütü, bebeğin demir ihtiyacını karşılamıyor. Ve bebek demir eksikliği anemisi riski ile karşı karşıya kalıyor. Sonuçta da bebeğin hem bedensel hem de zihinsel performansında düşüş olabiliyor. Ayrıca demir, iyot, çinko gibi mineraller de eksik kalabiliyor.

Ek gıdalara 6. aydan sonra geçilmesinin nedeni ise bebeğin gelişiminin ek gıdaları tolere etmeye ancak hazır olması. Yani doğa insanı böyle yaratmış; o yüzden 6. aydan önce şunu da bir tatsın demenin,  işi aceleye getirmenin bir anlamı yok! Bir kere bebeğin yutma ve çiğneme fonksiyonları hazır değil, ek gıda tüketmek için… Ciddi kazalar, alerjik reaksiyonlar da olabilir üstelik…

6. aydan sonra annenin sütü bebeğe yetiyor mu? Boyuna ve kilosuna bakarak bunu tespit etmek şart. Maalesef ülkemizde Sağlık Bakanlığı’nın anne ve bebek sağlığı ile ilgili ücretsiz yaptığı onca çalışmaya rağmen sağlıklı bebeklerin doktora götürülme oranı sadece yüzde 25…

Sağlıklı bebek takibinde ise en önemli ölçü bebeğin boyu! Kilosu biraz düşük olabilir, ama düzenli olarak boyu uzuyorsa sorun yok! Bebeğin boyu düzenli uzamadığında ise, ortada gizli bir organ ya da sistem hastalığı olup olmadığına bakmak gerekiyor.

Demirden zengin beslenebilmesi için bebeğin 6. aydan sonra ek gıdalarında et, yumurta, baklagiller ve yeşil yapraklı sebzeler tüketmesi de çok önemli.

2 yaşına kadar demir eksikliği görülen çocukların zihinsel ve motor gelişimleri düşük seviyelerde gerçekleşiyor ve sonrasında demir takviyesi yapılsa bile bunun telafisinin mümkün oluyor. Erken çocukluk döneminde yaşanan demir eksikliği anemisi de 11-14 yaşlarındaki okul performansında anlamlı derecede azalmasıyla ilişkili olabiliyor.

OMEGA 3 DE ÇOK ÖNEMLİ!
Bebeğin zihinsel performansının gelişiminde Omega 3 de çok önemli. Anne sütünde var, inek sütünde ise hemen hemen hiç yok! Çünkü inekler de artık doğal ortamlarda beslenmiyorlar. Eğer anne sütü yoksa Omega 3 ihtiyacı da 6-12 aylar arasında formül gıdalarla karşılanabilir tabii. Öte yandan inek sütünün kalsiyum ve fosfor değerleri çok yüksek; fakat bu da çocuğa ekstra yük getirebilir diyor Prof. Dr. Mocan.

6. aydan sonra bebeğe ek gıda verirken de en çok dikkat edilmesi gereken nokta, doğal ve taze ürünlerin tercih edilmesi ve besin değerlerini kaybetmeyecek şekilde hazırlanmaları. Bu nedenle de organik ya da iyi tarım etiketli ürünler ideal. Özellikle GDO riskine karşı mısır, pirinç ve soya tüketiminde dikkatli olmak gerek! 1 yaşına kadar bebeğin şeker ve tuz kullanmaya da ihtiyacı yok!

Bu arada yapılan araştırmalar, sadece 17 dakika elleri ve yüzü güneşte (10.30-16-30 saatleri dışında) kalmak bir insanın günlük D vitamini ihtiyacını karşılıyor.