İLK 3 YILDA UYKU İLE BEYİN GELİŞİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
9 ay heyecanla beklediğiniz bebeğinizi kucağınıza aldığınızda
onu sağlıklı ve en iyi şekilde büyütmek tek hedefiniz haline gelir. Bu süreçte beslenmesi sizin için
birinci sırada olsa da beyin gelişiminin temel taşı olan uykuyu göz ardı etmemeniz gerekir.
Bebeklerin zihinsel gelişiminde uykunun önemini Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Birol
Saral’dan öğrendik.
Türkiye’de yapılan bir araştırmada, annelerin yüzde 80’nin uykunun önemi
hakkında bilgi sahibi olmadığını ortaya koymuştur. Mükemmel bir gece uykusu, bebeğinizin gün boyu
öğrendiklerini düzenlemesini, enerji depolarını yenilemesini ve yeni güne mutlu, zinde ve en
önemlisi öğrenmeye açık olarak başlamasını sağlayarak zihinsel gelişimini hızlandırır. Bebeklerin
uyku problemleri yaşaması beyin gelişiminde geriliğe neden olacak ve sağlıklı büyümesine
engelleyecektir. Çünkü 0-3 yaş dönemi zihinsel gelişim ve sağlıklı büyüme için çok kritik bir
dönemdir. Bu dönemde bebekler çok hızlı büyür ve gelişirler. Sonraki dönemlerde büyüme ve gelişme
hızı düşer. Özellikle beyin gelişimi için 0-3 yaş dönemi hayati önem taşır. Beyin gelişiminin yüzde
80’i bu dönemde tamamlanır ve beyin ölçüsü neredeyse yetişkinlikteki büyüklüğe ulaşır. Ayrıca bu
dönemdeki hataların ve ihmallerin telafisi mümkün değildir. Eğer 0-3 yaş döneminde çocuk ihmal
edildiyse; kesintisiz ve kaliteli uyumadıysa, sağlıklı beslenmediyse ve iyi bakılmadıysa bunlar
beyin gelişimde geriliğe yol açarak ileriki yaşlarda telafisi olmayan durumlara neden olabilir. Bu
nedenle kesintisiz gece uykuları özellikle REM uykuları bebeğin potansiyel beyin gelişimini
gerçekleştirmesi için çok önemli role sahiptir.’ açıklamasında bulundu.
BEBEKLERİN
GECE UYKUSU EN AZ BESLENME KADAR ÖNEMLİDİR! Bebeklerin sağlıklı gelişimleri için kesintisiz
gece uykusu en az beslenme kadar önemlidir. Çünkü bebekler gerçekten de uyuyarak büyürler. Uyku
sırasında, özellikle karanlıkta melatonin hormonu salgılanır. Bu hormonun salgılanması bağışıklık
sisteminin güçlenmesinde önemli bir role sahiptir ve aynı zamanda hipofiz bezinin daha fazla büyüme
hormonu salgılamasını sağlar. Uyku sırasında bebeğin çalışmayan kasları da çalışarak enerji depoları
yenilenir. Bebekler uyurken beyinleri çalışır ve gelişir. Bebek, uyanıkken oyunda öğrendiği
bilgileri uyku sırasında organize ederek beynine kaydeder. Böylece beyinde nöronlar arası bağlar
oluşur ve güçlenir. Uyku süresi ve kalitesi bütün bu gelişmelerin olabilmesi için çok önem kazanır.
İyi uyumuş ve dinlenmiş bir bebek, uyku öncesi depoladığı bilgileri hafızasına düzenli bir şekilde
kaydetmiş olarak güne daha enerjik başlar. Böylece uyanıkken yeni şeyler öğrenmeye de istekli olur
ve kaliteli oyunlar oynayabilir.
OYUN İLE GECE UYKUSU ARASINDAKİ İLİŞKİ: Bebeğin
zihinsel gelişiminin hızlanması için, uyanıkken uyarıcı bir çevrede oyun oynamaya; oyunda öğrendiği
bilgileri pekiştirmek ve böylece beyindeki nöronlar arasında yeni bağlar kurabilmek, var olan
bağları güçlendirebilmek için ise; kaliteli ve kesintisiz gece REM uykusuna ihtiyaçları vardır.
Bebeklerin kesintisiz ve kaliteli bir şekilde REM uykusunu alabilecekleri tek zaman ise “gece” olur.
Beyin gelişimi için hayati önem taşıyan REM (Rapid Eyes Movement) uykusuna aktif uyku da denilir.
Eğer uykuda bebeğin gözleri sık kıpırdanıyorsa, hızlı nefes alıp veriyorsa ve ağız hareketleri
yapıyor veya gülümsüyorsa, bu bebeğin REM uykusunda olduğunu gösterir. REM uykusu, uykuyla uyanıklık
arası bir durumdur ve bebek dış etkenlerle uyanmaya hazırdır. Beyindeki nöronlar arası
bağlantılarının güçlenebilmesi ve uyanıkken öğrenilenlerin şekillenebilmesi için ise REM uykusu
gereklidir. Eğer çeşitli nedenlerle bebeğin gece uykusu devamlı bölünürse ve uykusunu yeterince
alamazsa, bu bebeğin gelişiminde problemlere neden olabilir. Çünkü uykusunu yeterince alamayan bebek
huzursuz uyanır, oyun oynamaz, etrafına karşı ilgisizdir, bir şeye yoğunlaşmakta zorluk çeker,
çevresindekilere karşısı uyumsuz ve hırçındır. Bu durum oyun oynayarak öğrenmesine ve gelişimine
engel olur. Aynı şekilde bebek uyanıkken uyarıcı bir çevrede oyun oynayarak yeni şeyler öğrense
bile, o gece uyku sık sık bölünürse oyunda öğrendikleri bilgileri beyine işleyeme fırsatı
bulamayacak ve öğrenmesi kalıcı olmayacak, bir sonraki gün yine öğrenmeye hazır olmadan uyanacaktır.
Bebeklerinin mutlu uyanarak, uzun süreli oyunlar oynayarak, yeni şeyler öğrenebilmeleri ve bu
öğrendiklerini REM uykusunda beyine işleyebilmeleri için anneler bebeklerinin gece uykularını
kesintisiz ve kaliteli geçirmelerini sağlamalıdır.
BEBEKLERİN SAĞLIKLI UYKU
SÜRELERİ -Yenidoğan döneminde bebekler günde toplam yaklaşık 11-18 saat uyurlar. 3-4 kez
gündüz uyumaları da vardır. -2-3 aylık dönemde 3-4 saat aralıksız uyur ve beslenmek için uyanır.
Aktif uyku yüzde 43’e düşer. -3 aylık olduklarında bebeklerin yüzde 71’i tüm gece boyunca
uyurlar. -4 aylık dönemde, geceleri daha uzun; gündüzleri daha kısa uyurlar. -6 aylık
periyotta 5-6 saatlik uyku döngüsünde 1-2 kez uyanırlar. Uyandıktan sonra bebeklerin 1/3-1/2’si
kendi kendine yeniden dalarlar. Günde toplam yaklaşık 11-14 saat uyurlar ve bu bebeklerin yüzde 84’ü
tüm gece boyunca uyuyabilir. -10 aylık bebeklerin yüzde 90'ı tüm gece boyunca ve günde ortalama
10-13 saat uyurlar. -12 aylık bebekler günde toplam yaklaşık 10-13 saat uyurlar. -18-21 ay
arası gündüz uykusu teke düşer. -21-36 ay arası çocukların büyük kısmı günde 1 kez yarım saat ile
3 saat arası öğlen uykusuna ihtiyaç duyarlar. -2 yaşında günde 10-12 saat uyurlar. -Oyun çağı
çocukları ise gün içinde 12-14 saat uyur. 1-3 kez gündüzleri uyurlar; ancak bunun akşam uykusuna
yakın bir dönemde olmamasına özen gösterilmelidir. -Okul öncesi dönemde ise geceleri 11-13 saat
arası uyurlar, genellikle gündüz uyumazlar. -5-12 yaş arası çocuklar geceleri 11 saat
uyurlar. -Son yapılan çalışmalar ergenlerde gecede 10 saatlik bir uykuya ihtiyaç olduğunu
göstermiştir. Ortalama 7-7,5 saattir. -Erişkinlerde ise optimal uyku süresi 8 saattir. Yaş
ilerledikçe uyku, uykuya dalma ve uykuda kalma süreleri değişiklik
gösterir. |
|