Toksoplazma enfeksiyonu, Toksoplazma gondi’nin neden olduğu bir parazitik enfeksiyondur. Hastalığın yaygın olduğu bilinmektedir. Bu enfeksiyonu geçirme oranı ülkeden ülkeye değişebildiği gibi bölgesel farklılıkta gösterebilmektedir. Ülkeler arasında enfeksiyonu geçirme oranının farklı olduğu, en düşük oranın Norveç yüzde 12, en yüksek oranın Fransada yüzde 84 görüldüğü belirtilmektedir. Ülkemizde ise toplumun yüzde 20-60, erişkin yaşa gelinceye kadar bu enfeksiyonu geçirmektedir. Gebe kadınlarda yapılan az sayıda çalışmada ise toksoplazma enfeksiyonu geçirme oranının yüzde30.7-38.1 arasında değiştiği bildirilmektedir.

Çoğu kez hastalık halsizlik, ateş, boğaz ağrısı ve kas ağrısı şeklinde seyreder. Boyundaki lenf bezlerinde büyüme görülebilir. Nadiren hastalığa özgü belirtiler saptanır ve hastalık kendiliğinden düzelebilir. Hastalığa özgü bulguların olmadığı toksoplazma enfeksiyonu, gebelik ve bağışıklık sisteminin bozulduğu hallerde ciddi seyretmekte ve komplikasyonlara yol açmaktadır.

Tüm dünyada yaygın olarak görülen bu enfeksiyonun esas konakçısı kedidir. Kediler fare veya çiğ et yiyerek paraziti alırlar parazit kedilerin incebağırsaklarında çoğalır ve birincil enfeksiyondan 3-30 gün sonra dışkılarıyla kistleri çıkarmaya başlarlar. Kedi bu kistleri 7 ile 14 gün boyunca dışkıları ile atarak ortamı enfekte ederler. Bu kistlerin olgunlaşma süresi kısa sürer ve kedilerin dışkıları ile enfekte olan topraktaki bitkiler ve bu bitkileri tüketen hayvanlar enfekte olur. Bu kistler konağın yaşamı boyunca vücudunda canlı kalır, işte bu hayvan etlerinin çiğ veya az pişmiş olarak yenilmesi veya enfekte bitkilerin tüketilmesi sonucunda enfeksiyon insanlara geçmektedir. Toksoplazma enfeksiyonunun diğer yollarla bulaşımı oldukça nadirdir. Ancak eti -20° C kadar soğutmak veya 66 ° C kadar ısıtmakla bulaşıcılığı ortadan kalktığı bilinmektedir.

Toksoplazma enfeksiyonu organ transplantasyonu ve kan transfüzyonu dışında nadiren insandan insana bulaşmaktadır. Buna karşın enfeksiyon gebelikte enfekte olan anneden bebeğe geçebilmekte ve enfeksiyonun geçiş trimestrine göre ciddi tablolara neden olmaktadır. Bilindiği gibi toksoplazma enfeksiyonu herhangi bir yaşta geçirilmekte ve çoğu kez belirtisiz enfeksiyon şeklinde seyrettiği için anne adaylarının bu enfeksiyonu geçirip geçirmediği çoğu kez bilinmemektedir. Yazımın başında da belirttiğim gibi, ülkemizde yapılan çalışmalarda doğurganlık yaşındaki kadınların yüzde 30-38 i bu enfeksiyonu gebelik öncesi geçirdiği görülmektedir. Gebelik öncesi geçiren anne adaylarında fetal enfeksiyon riski son derece düşüktür. Buna karşın enfeksiyonu gebelik esnasında geçiren kadınların bebeklerinde konjenital enfeksiyon riski yüksek olmaktadır.

ENFEKSİYONUN GEBELİKTE BEBEĞE GEÇME RİSKİ NEDİR?
Gebelikte enfekte olan bir kadında enfeksiyonun fetusa geçme oranı ilk 3 ayda yüzde 25 ikinci 3 ayda yüzde 54 ve son 3 ayda yüzde 65 dir. İlk 3 ayda enfekte olan bebeklerde konjenital anomali riski ve ölüm görülebilmekte; çoğu kez bu bebekler birçok anomali ile doğmakta ve bazende  gebelik düşük olarak sonlanmaktadır. Anneye tanı konulması ve tedavi edilmesi halinde fetal enfeksiyon riskinde azalma olmaktadır. Gebeliğin son trimestrinde oluşan fetal enfeksiyon hafif geçebilir. Önemli olan bir diğer husus da, fetal enfeksiyon geçiren bebekler veya vajinal yolla doğum sırasında enfekte olan bebeklerde klinik belirtiler başlangıçta belirgin olmayabilir, belirtiler yıllar sonra ortaya çıkabilmektedir.

Toksoplazma enfeksiyonu ile hiç karşılaşmamış anne adaylarının bu enfeksiyonu gebelik sırasında geçirmesi esas sorunu teşkil etmektedir. Bebek yapmayı düşünen anne adaylarının gebe kalmadan önce toksoplazma yönünden incelemeye tabi tutulması önemlidir.

Toksoplazma antikorları negatif olan gebelerin rutin testlerine ilave olarak toksoplazma antikor testlerini doktorlarının direktifleri doğrultusunda yaptırması gerekmektedir. Ayrıca bu enfeksiyonda belirtilerin özgül olmaması hastalığın gözden kaçabilme olasılığı nedeniyle gebe kadınlarda gripal enfeksiyona benzer şikayetlerin olduğu durumlarda doktorların bilgilendirmenin doğru olacağı düşünülmektedir.

NASIL KORUNMALI?
Hastalığın tanımı ve tedavisi kadar hastalıktan korunmanın önemi aşikardır.
- Etlerin iyi pişirilmesi,
- Çiğ et ve benzeri ürünlerin (çiğ salam, sosis gibi) tüketilmemesi,
- Etlerle temas ettikten sonra ellerin iyi yıkanması,
- Pastörize olmayan sütlerin içilmemesi,
- Yumurtanın pişirilerek yenilmesi,
-  Meyva ve sebzelerin iyi yıkanması ve kabuklarının soyularak tüketilmesine dikkat edilmelidir.
Toprakla uğraşanın olduğu durumlarda ellerin iyice yıkanması veya bu işlevlerin eldivenle yapılması, evde kedi besleniyorsa kedinin dışkısını temizlerken eldiven kullanılması önemlidir.

Kedinin yattığı kutunun kaynar su ile 5 dakika dezenfekte edilmesi ve kedinin kumunun her gün değiştirilmesine  önem verilmelidir.

Gebelik öncesi toksoplazma geçirmemiş anne adaylarının bu konuda bilgilendirilmesi gereklidir.

Gebelikte toksoplazma geçiren annelerin çocuklarının olabilecek komplikasyon yönünden mutlaka izlenmelidir.

Erken tanı ve uygun tedavi ile komplikasyonların önlenebileceği unutulmamalıdır. Gebe takibi yapan sağlık personelinin gebelikte toksoplazma enfeksiyonu konusunda bilgilendirilmesinin önemi aşikardır.