Entamoeba histolytica’nın neden olduğu paraziter bir hastalıktır. Dünya nüfusunun yüzde 5 ila 80’ini etkileyen bu hastalık her yaş grubunda görülebilmekte ve ülkemizdeki parazit enfeksiyonları arasında ilk sırada yer almaktadır.

Bulaşma: E. histolytica ile bulaşmış gıda ve suların tüketilmesi veya E. histolytica kistleri (yumurtaları) ile enfekte olmuş yüzeylere temas etme ve enfekte olan elin ağıza götürülmesi sonucu gelişmektedir.

Yutulan kistler mide asidinden etkilenmez, alkali ince bağırsak ortamında açılır ve kolonu enfekte eden trafozoidleri oluşturur. Daha sonra gelişen kistler dışkı aracılığı ile atılmaktadır.

Bulaşım esas olarak dışkılarında kist çıkaran ve bazen de asemptomatik olan bireyler yoluyla olmaktadır. Enfekte şahıslar tedavi edilmedikleri takdirde, kist çıkarmaya devam ederler. Bazen seneler boyunca kist çıkarabilirler, bazen de aralıklı olarak kist çıkardığı görülmektedir.

E.histolytica ile enfekte olan şahısların yüzde 0-20’de hastalık gelişmektedir. Hastalığın kuluçka dönemi ortalama 2-4 hafta olup, bu süre haftalar veya daha uzun da olabilir.
Amebiazis bağırsak enfeksiyonu (Asemptomatik veya intestinal) akut fulminan veya nekrotizan kolit, Ameboma, Karaciğer apsesi şeklinde seyredebilir.

Bağırsak enfeksiyonu asemptomatik seyredebilir. Genellikle bu hastaların durumu iyidir.
İntestinal amebiazis’de ise 1-3 hafta boyunca devam eden mide ağrısı, kanlı ishal ve ateşle birlikte dizanteri formu gelişmekte ve oldukça gürültülü bir tablo göstermektedir. Hastaların bir bölümünde kilo kaybı ve ateş görülebilir.

E. histolytica nadiren karaciğer’e yayılır ve karaciğer apsesine yol açabilir. Nadiren vücudun diğer kısımlarına akciğer ve beyin’e yayılım gösterebilir. Hastalık beslenme bozukluğu olanlarda, bağışıklık sisteminin baskılandığı hallerde, küçük çocuklarda ve hamile kadınlarda ağır seyretmektedir.

Hastalığın tanısı dışkı örneğinde trofozoit ya da kistlerin saptanması ile konur. Dışkı örneğinin kısa süre içinde değerlendirilmesi önemlidir. E. histolytica enfeksiyonu diğer parazit enfeksiyonları ile kolayca karıştırılabilir.

Laboratuarda E. histolytica olarak değerlendirilen birçok vakanın aslında Entamoeba dispar adı verilen bir amip olduğu ve kolaylıkla karışabileceği vurgulanmaktadır. Mikroskopta aynı görünümü veren iki amip türünü ayırt etmek imkansızdır. Entamoeba dispar tedavisinde antibiyotik tedavisi önerilmezken, Entamoeba histolytica’da antibiyotik tedavisi uygulanmaktadır. Bu bakımdan kesin tanının konması son derece önem taşımaktadır. Polimeraz zincir reaksiyonu, izoenzim analizleri ve antijen saptama testleri ile E. histolytica ve E. dispar ayırt edilebilir.

Bağırsak dışı yayılımın olduğu vakalarda serum antikor testleri önerilmektedir. Bu testler bağırsak dışı yayılımı gösterdiği gibi geçirilmiş enfeksiyonların tanısını da desteklemektedir.
Amebiyaziste tedavi hekimin kararına göre planlanmalı ve hastanın durumuna göre tekli veya ikili antibiyotik şeklinde uygulanmalıdır. Amebiyaz’ı bulunan hastalara kortikosteroid ve bağırsak motilitejini yavaşlatan ilaçların verilmesi semptomları ve hastalığın seyrini ağırlaştırabilir.

BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?
-  Asemptomatik kist taşıyıcılığı nedir?
Amip taşıyıcılığı klinik olarak ishali olmayan bireyde dışkıda kist veya trofozoidlerin görülmesidir.

- Asemptomatik kist taşıyıcılığının süresi ne kadardır?
Kesin bir zaman vermek mümkün değildir. Uzun süre devam edebildiği gibi kendiliğinden (1 ay-18 ay) düzelebildiği de görülmektedir.

- Asemptomatik kist taşıyıcılığında ilaç tedavisi yeterli midir?
İki üç kür tedaviye rağmen yanıt alınamadığı ve nadiren de komplikasyonların geliştiği bilinmektedir.

- Dışkıda amip kistlerinin görülmesi tanıda yeterlimidir? Başka yöntemlere ihtiyaç var mıdır?
E. histolitica ve E. dispar kolaylıkla karışabildiği için dışkı analizi ile ayırt etmek imkânsızdır.  Bu durumda dışkıda DNA analizi ve antigen test yapılması önerilmektedir.