İrritabl bağırsak sendromu karın ağrısı ile seyreden gaz, şişkinlik ve düzensiz dışkılama alışkanlıklarıyla seyreden bir fonksiyonel sindirim sistemi hastalığıdır. Zaman zaman dışkılama ishal, bazen de kabızlık şeklinde yaşanır. Hayatın kalitesini çok etkiler ancak hayatı tehdit etmez. Bağırsaklarda yapısal bir hasar yoktur. Sindirim sisteminin normal sağlıklı fonksiyonlarında sorun vardır. Başka hastalıklara dönüşmez. Yangısal bağırsak hastalıkları ile karıştırılmamalıdır.

Bağırsaklar, sindirim sisteminin mideden sonra başlayan organların ortak adıdır. İnce ve kalın bağırsak olmak üzere fonksiyonları birbirinden farklı iki değişik yapılardır.

Hastalığın nedeni bilinmemektedir. Kalın bağırsaklarda gaz ve dışkı varlığına daha hassastırlar. Bağırsaklar hareketli organlardır. İrritabl bağırsak sendromunda bağırsakların hareketliliğinde sorun ve uyumsuzluklar vardır. Bağırsaklar genel olarak hassastır. Bu hassasiyetin nedeni de bilinmez. Anormal bağırsak hareketliliği tanımlanmıştır. Bazı besinler sorun yaratırlar. Kolonda çok sayıda istenmeyen bakteriler ürer. Bu hastalıkta bağırsakların çalışması stres, anksiyete (gerginlik) ve depresyondan çok etkilenir.

Irritabl bağırsak sendromu çocuklar dahil her yaşta görülür. Lise öğrencilerin yüzde 14’ünde, ilkokul çocuklarının yüzde 6’sında tanımlanmıştır. Erkek ve kızlarda eşit sıklıkta görülür. Erişkinlerde ise kadınlarda daha sıktır.

BELİRTİLER NELERDİR?
Belirtilerin sıklığı ve şiddeti çok değişir. Karın ağrısı ve karında huzursuzluk, karında şişkinlik, düzensiz bağırsak hareketleri (ishal, kabızlık veya ikisi birlikte), dışkı özelliklerinde değişkenlik, sert veya cıvık dışkılama sık görülen belirtilerdir. Dışkı sıklıkla “keçi pisliği” şeklinde tanımlanır. Dışkılama zorluğu, sıklığı ve şiddeti çok değişir. Dışkılamadan sonra rahatlama olmaz. Sık dışkılama arzusu hissedilse de başarılı olunamaz.

TANI NASIL KONUR?
Hastalığın teşhisi belirtilere dayanılarak klinik olarak konur. Özel kriterlerin bir araya gelmesi tanı koydurur. Karın ağrısı haftada en az 1 gün olmalı, 2 aydan uzun sürmelidir. Karın ağrısı dışkılamadan sonra biraz hafifler. Yine karın ağrısı dışkılamanın azaldığı veya sıklaştığı dönemlerde artar. Karın ağrısı dışkının görünümünde değişiklik olduğunda da artar. Tanı için kullanılabilecek laboratuar yöntemi yoktur. Diğer hastalıkların olmadığını ispat etmek için testler yapılabilir.  Kusma, yutma güçlüğü, kanama, diğer hastalıkları düşündürür. Mukuslu kanlı dışkılama, kilo kaybı, büyümede duraklama, pubertede gecikme ve ateş varlığında da yine başka hastalıklar araştırılmalıdır.

NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Kesin tedavisi yoktur. Bazı tedaviler belirtileri hafifletir. Tedavide diyet, ilaç ve stres yönetimi yaklaşımları kullanılır.

Diyet özellikleri: Belirtileri arttıran besinlerden uzak durulması önerilir. Bu besinler hastadan hastaya değişiklik gösterir. Genellikle yağlı yiyecekler, süt ürünleri, gazlı içecekler ve kafein kısıtlanır. Liften zengin besinlerin tüketilmesi çok tavsiye edilir. Meyve ve sebzeler, kabuklu tahıllar bu nedenle sık tüketilmelidir. Beslenmeyi liften zenginleştirmek amacıyla lif takviyeleri de kullanılabilir. Bu beslenme yaklaşımı belirtilerin hafiflemesini sağlar.  Dışkılamayı normalleştirir. Az ve sık yemek yenmesi tavsiye edilir. 

Kabızlık ve ishalin yönetimi: Lif takviyeleri kabızlığı belirgin derecede rahatlatır. Ağır vakalarda laksatifler de kullanılabilir. Ayrıca spazm çözücü ilaçların kullanılması söz konusu olabilir. Ancak kesinlikle hekim denetiminde kullanılmalıdır. Antidepresif ilaçların da kullanılmasını gerektiren vakalarda da doktor denetimi gereklidir.

Stress yönetimi: Çocuğun anksiyetesini, gerginliğini azaltmak için profesyonel destek alınabilir. Özellikle bu durumun yaşamı tehdit etmediği söylenmelidir.