Anne sütü, anne memesinde bazı hormon ve reflekslerin yardımıyla üretilir. Gebelik süreci içinde gelişen hormon değişiklikleri ile meme dokusu, süt üretmeye hazır hale gelir. Bu süreç içinde, süt üretiminden sorumlu başlıca hormon olan “süt hormonu” (prolaktin) annenin kanında artar. Gebelik başlangıcında 10 birim iken sonunda 200 birime yükselmiştir. Bu 20 kat artışa rağmen, memede sadece çok az miktarda süt yapılır. Daha fazla süt yapılmasına, yine gebelikte artan diğer hormonlar (“östrojen” ve “progesteron”) engel olur. Doğumdan sonra bu hormonların düzeyi aniden düşer. Bu nedenle süt hormonu üzerindeki baskılanma ortadan kalkar ve doğumdan hemen sonra gelişen bu hormon değişiklikleri ile meme, süt yapmaya başlar.
 
Bebek anne memesini emdiğinde, iki refleks (refleks: vücutta istem dışı gelişen biyolojik tepki, olay) memeye süt dolmasını mümkün kılar. Bu iki refleks, “süt salgılama refleksi”  ve “süt fışkırtma refleksi”  olarak adlandırılır…

SÜT SALGILAMA REFLEKSİ NEDİR ?
Anne memesinde süt üretiminden sorumlu olan reflekslerden biri  “süt salgılama refleksi”dir. Bu refleks, bebeğin anne memesini emmesiyle gelişir ve sonuçta memede süt üretilir. Bu reflekste görev  alan hormon,  “süt hormonu” adı verilen “prolaktin”dir.

Prolaktin, beyinden (hipofiz bezinden) salgılanan bir hormondur ve memenin yapısında bulunan bez hücrelerinde süt yapılmasından sorumludur. Bebeğin anne memesini emmesiyle, meme içindeki sinir uçları uyarılır. Sinir bu uyarıyı beyindeki hipofiz bezine taşır. Hipofizde yapılan prolaktin, kan yoluyla memeye gelir ve bez hücrelerinin süt yapmasını ve salgılamasını sağlar. Bu reflekse “süt salgılama refleksi”  (“milk secreting reflex – prolactin reflex”) adı verilir. Bebek çok emerse bu refleks çok çalışır, memede çok süt üretilir. Eğer bebek emmezse süt yapımı ve salgılanması azalır.

Bebek iştahlı bir bebekse veya bebekler ikiz ise, annenin memesi daha güçlü ve daha çok emilir. Böylece meme de bebeğin ihtiyacı olan daha çok sütü üretir. Buna “arz ve talep” (“supply and demand”) adı verilir. Anne, sütü daha bol olsun isterse, bebeğini daha çok emzirmelidir.

 SÜT FIŞKIRTMA REFLEKSİ NEDİR ?
“Süt fışkırtma refleksi” annelerin bebeklerini emzirmesini mümkün kılan reflekslerden biridir (“milk ejection reflex - oxitocin reflex – let down reflex”). Emziren pek çok annenin zaman zaman gözlemlediği bir olay vardır. Süt meme ucundan ince çizgiler-iplikçikler halinde fışkırır. Her iplikçik, meme ucundan dışarı açılan bir süt kanalından gelir. 

Memedeki süt bezlerinin etrafında ince kas hücreleri vardır. İşte bu kas hücreleri kasılınca süt, süt kanallarına doğru ilerler. Sonuçta meme ucundan dışarı fışkırır. Söz edilen kas hücrelerinin kasılmasını “oksitosin” hormonu sağlar. Pek çok kadın emzirmenin başında, memedeki bu kas hücrelerindeki sıkışmayı, kasılmayı hisseder. Bu, sütün akmaya başlayacağının işaretidir.

Bebeğin emmesiyle, meme başından kalkan uyarılar sinir uçları ile beyindeki hipofiz bezine taşınır. Bu uyarıyla hipofiz bezinden oksitosin salınır. Kanla meme dokusuna taşınan oksitosin kas hücrelerinin kasılmasını sağlar. Bu olaya “süt fışkırtma refleksi” adı verilir.  Bu refleks iyi çalışmazsa memeden yeteri kadar süt akamaz.

Süt fışkırtma refleksinin etkinleşmesi, süt salgılama refleksinden daha karışıktır. Annenin duygu ve düşünceleri de bu refleks üzerinde etkilidir. Eğer anne bebeğini sevdiğini,  bebeğinin acıktığını düşünürse bebek daha emmeye başlamadan, oksitosin salgılanmaya başlar. Memede bir sıkışma hissedilir ve süt dışarı akar.

Üzüntüler, korkular, ağrı (özellikle memedeki ağrı), utanma bu refleksi olumsuz etkiler. Annenin bebeğini anne sütüyle besleyemediğini düşünmesi, üzülmesi bile refleksin normal koşullarda çalışmasına engel olur.