Okullar açıldı,tüm yaz abur cuburu biraz daha fazla tüketen çocuklarımız tatilden döndüler. Acaba çocuklarımızın diş sağlığı için neler yapmalı, beslenme çantasına neler konmalı? İmpladent’den Çocuk Diş Hekimi Pınar Karataban sorularımı yanıtladı.

* Çocuklar yaz aylarında bütün bir kış boyunca tüketmedikleri kadar çok abur cubur tüketiyor ve   veliler de istemeyerek de olsa ‘Tatil zamanı’ diye buna göz yumabiliyor. Artık okullar açıldı. Çocuklarımızın sağlıkla gülümsemesi için ne yapalım?
Artan abur-cubur, tatlı tüketimiyle birlikte diş fırçalamanın da artması beklenirken, tam tersine diş fırçalama en çok yaz aylarında aksıyor. Bu durumda yapılacak iki şey var; birincisi tatile girer girmez bir diş kontrolünün ve gerekiyorsa tedavilerin ve koruyucu uygulamaların yapılması. İkincisi de tatil dönüşünde okullar yoğunluğa girmeden  bir genel diş sağlığı kontrolünün daha programa alınması.

* Yani şimdi diş kontrolü zamanı…
Öyle! Böylelikle yaz boyunca herhangi bir problem oluşmaya başlamışsa bu hemen çözülebilir.

Artık biliyoruz ki diş çürüğü çok bileşenli bir hastalık ve bu hastalığa sebep olan mikroorganizmalar var. Bu mikroorganizmalar aslında hepimizin ağzına bebeklikten itibaren yerleşmekte… Bazı bireylerde hızlı yayılan ve hızlı ilerleyen çürüklere yol açarken, bazı bireylerde  böyle bir durum oluşmamakta. Bu durum mikroorganizmanın o bireyde ne kadar uygun koşullarda yaşayabildiğiyle ilintili.

* Uygun koşulllar neler?
Çürük yapan mikroorganizmayı mercek altına aldığımızda ise basit şekerlerden asit üretebildiğini görüyoruz. Demek ki çürüğün oluşabilmesi için ortamda şeker olması gerekiyor. Şeker dediğimizde tüm şeker içeren gıdalardan bahsediyoruz, ancak bakterinin kullanabildiği şeker türleri basit şekerler. Yani basit şeker, örneğin glikoz, yani son zamanlarda hemen hemen bütün paketli gıdaların içeriğinde baş köşeyi alan glikoz şurubu bu bakteriler için mükemmel bir besin kaynağı oluşturuyor.

* Çocuğun beslenme çantasına koyabileceğimiz diş dostu gıdalar hangileri?
Beslenme çantasının vazgeçilmezi peynir olmalı! Okul beslenme çantasını taze meyveler, ev yapımı peynirli sandviç ve süt gibi sağlıklı atıştırmalıklarla hazırlayabiliriz. Bunların yanında ilave olarak ceviz, badem, yer fıstığı gibi kuruyemişler de verebilirsiniz. Sonra da yediklerinden yarım saat 45 dakika sonra, yani ağızdaki asidik ortam nötrale dönmeye başlayınca, dişlerini fırçalamasını sağlamalısınız.

* Niçin beslenme çantasının vazgeçilmezi peynir olmalı?
Peynir ağızda oluşan asidi nötralize ediyor. Böylece minedeki aside bağlı bozulmayı erken evrede tamir ediyor.  Bu yüzden beslenme çantasının vazgeçilmezi peynir olmalıdır.

* Peki ortamda şeker var, bu şeker ağızdan hemen uzaklaştırılırsa yine de çürük yapıyor mu?
Tabii ki ağızda uzun süre kalan şeker dişleri daha çok çürütüyor. Ancak burada şekerli gıdanın tipi de önem kazanıyor. Karamelli, dişe yapışan, fırçalamadan dişten çıkmayan şekerli gıdalar çok daha uzun süre dişler üzerinde kalarak bakteriler için adeta bir besin deposu oluşturuyorlar. Dolayısıyla yapışkan ve dişte kalan şekerli gıdalar daha hızlı çürük oluşumuna neden oluyor.

* Dişini fırçalamayan çocukta bu etki artıyor tabii, değil mi?
Hem dişini fırçalamayanda, hem de  genetik olarak çürüğe yatkın olan da… Bunlarla birleşince  kısa sürede sevimsiz diş tabloları ile karşılaşmak mümkün.

* Çocuk günde kaç kez diş fırçalamalı?
Çocuğumuzun mutlaka bir diş fırçalama düzeni olmalı. Bunun için günde en az 2 defa dişler fırçalanacak şekilde gerek banyoya asacağınız bir diş fırçalama tablosu ya da fırçalamayı hatırlatacak bir zamanlayıcı ile 10-15 gün içerisinde bu düzeni oturtabilirsiniz. Diş fırçalama düzenini çocuğunuzun programına göre ayarlayın. İdeali sabah kahvaltıdan sonra, öğlen yemekten sonra ve gece yatmadan öncedir. Ancak sabah fırçalamayı yetiştiremiyorsanız mutlaka çocuğunuz okuldan döner dönmez dişlerini fırçalamasını sağlayın.

* Hangi yaşa kadar çocuğa diş fırçalarken yardımcı olmalıyız?
Çocuğunuz 8-9 yaşına gelene kadar da ince motor hareketleri etkili bir diş fırçalama için yeterli olamayacağından dişlerini fırçalamasına mutlaka yardım edin. Gece dişlerini fırçaladıktan sonra da bir şey yiyip içmemelidir.

* Yatmadan önce diyelim süt içti; dişini fırçalatalım mı yine?
Evet. Eğer yatmadan önce süt içiyorsa, önce sütünü içmeli, sonra dişlerini fırçalamalı ve ağzı temiz bir şekilde yatağa girmelidir.

* Ne kadar süreyle fırçalamalı?
Çocuklar zaman kavramları tam olarak oturmadığı için diş fırçalama süresini tamamlamakta zorluk çekebilirler. Bunun için diş fırçalama süresini belirleyecek bir oyuncak kum saati ya da onun dikkatini çekecek zamanlayıcılar kullanın.. Ya da sevdiği bir şarkı seçin ve o şarkının başından sonuna kadar fırçalamasını söyleyin.. 2 dakikalık bir süre yeterli olacaktır.

* Çocuğa nasıl diş macunu seçerken nelere dikkat etmeliyiz?
Çocuğunuzun seveceği bir diş fırçası ve aromasından hoşlanacağı bir diş macunu olsun.. Tabii ki macun seçiminde çocuğunuzun yaşı ve macunu tükürüp tükürememesi çok önemlidir. Macunu yutan bir çocuğa fluoridli diş macunu kullandırmamalısınız. Çocuk macunu yutuyorsa fluoridsiz bir diş macunu seçmeli ve kırmızı mercimek büyüklüğünde kullanmalısınız. Çocuğunuz 4 yaş civarı diş macununu tamamen tükürebilir hale gelir. Bu durumda da pedodontistinizin (çocuk dişhekimi) çocuğunuzdaki çürük risk faktörlerini değerlendirerek size önereceği fluoridli bir diş macununu kullanmaya başlayabilirsiniz. Diş fırçalama sizin gözetiminizde olmalı bunu unutmayın..

Diş fırçası ise yine çocuğunuzun yaşına uygun büyüklükte ve yumuşak kıllı olmalı ve kılları yıprandığı zaman fırçayı yenisiyle değiştirmelisiniz.

* Çocukların diş kontrollerini  ne sıklıkla yaptırmalıyız?
Çocuğumuzu çocuk dişhekimine senede en az iki, ideal olarak üç kez rutin diş kontrolüne götürmeliyiz. Bunun için zamanlamayı da okullar açıldığında, sömestr tatilinde ve yaz tatili başlangıcında olarak programımıza alabiliriz.

Çocuğunuzun dişlerini düzenli olarak takip edildiğinde hem koruyucu uygulamalar zamanında yapılabilir ve diş çürüğü oluşmadan önlenebilir, hem de eğer çürük başladıysa erken dönemde yakalanabilir ve tedavisi kolayca yapılabilir.  Hepimizin farklı bir genetik yapısı var ve maalesef  hayatı boyunca diş çürüğü olmamış birey sayısı parmakla gösterilecek kadar az. Çocuklarımızın sağlıkla gülümsemesi için her zaman tedbirli olmakta yarar var.